مصاحبه سارا زواره ای با مجید یحیی نژاد٬ پژوهشگر موسیقی٬ نوازنده و گردآورندهء تاریخ معاصر عود ایران

سال هاست که برگ برگ تاریخچهء  صد سال اخیر عود ایران را در سکوت و تواضعی که از گفتارش 

پیداست گرد آوری می‌کند

در خیابان های تهران٬ از خانهء این عود نواز به کارگاه آن یکی سازندهء عود سَرَک می‌کشد. پای گفتگوی آنها که بر عود دستی دارند می‌نشیند و قسمتی از تاریخ معاصر موسیقی ایران را در وب سایتش برای آینده و امروز به یادگار می‌گذارد. بعد از سال ها تلاش امروز وب سایتش با نام عود ایرانی٬ نه تنها برای نوازندگان این ساز در ایران شناخته شده است که در بین بعضی از نوازندگان کشورهای عرب زبان و  سایر کشورهایی که با عود سروکار دارند نیز شهرت خوبی پیدا کرده است  

آنچه می خوانید مصاحبهء من است با مجید یحیی نژاد٬ نوازنده و گردآورندهء تاریخ معاصر عود ایران

پانزده ساله است که بعد از حضور در چند کنسرت موسیقی اصیل ایرانی و علاقمندشدن به آوازخوان هایی چون علیرضا افتخاری و شهرام ناظری تصمیم می‌گیرد که سازی به دست بگیرد و خود بنوازد و در نهایت عود را برمی‌گزیند و از همان ابتدا با مشکل پیدا کردن ساز و استاد برای فراگیری عود مواجه 

می‌شود   

بنا بر مطالعات مجید٬ عود سازی است با اصالتی قریب به یقین ایرانی که در دورانی به دلایلی نامعلوم از موسیقی ایرانی حذف می‌شود و با تلاش های اکبر محسنی که آهنگساز تصنیف معروف الههء ناز نیز بوده٬ حوالی سال ۱۳۲۰ دوباره به موسیقی ایران بازگردانده می‌شود. همان زمانی که محسنی در کشورعراق به فراگیری عود می‌پردازد و بعد ها آن را با خود به ایران می‌آورد. در کنار اکبر محسنی اجراهای عبدالوهاب شهیدی٬ خوانندهء سرشناس ایران در آن دوران که از عود برای همراهی نغمه هایش استفاده می‌کرده و خود می‌خوانده و می‌نواخته نیز باعث شده تا کم کم مردم با این ساز آشنایی بیشتری پیدا می کنند، وی اشاره می‌کند به این نکته که بسیاری از مردم این ساز را با نام عبدالوهاب شهیدی به خاطر دارند چرا که "حتی گاهی راننده های تاکسی هم با دیدن عود از عبدالوهاب شهیدی یاد   می‌کنند

و در نهایت این منصور نریمان بوده است که با تدریس این ساز در هنرستان موسیقی باعث پیشرفت
این ساز شده است
از گفته های مجید پیداست که هیچ فرصتی را برای دستیابی به اطلاعات و منابع عود از دست نمی‌دهد. از اهل موسیقی گرفته تا مردم عادی از هرکسی که به گمانش ممکن است از عود چیزی بداند پرس و جو می کند
مجید تعصبی روی ایرانی بودن این ساز ندارد و ترجیح می‌دهد که عود را جهانی تر ببیند، سازی که در بیش از ۲۰ کشور دنیا به طور جدی نواخته می‌شود 
وی که نوازندگی عود را نزد محمد فیروزی آغاز می‌کند، در ادامه در همان سال ها هر چند کوتاه افتخار شاگردی هنرمندانی چون سعید نایب محمدی، مجید ناظم پور و نوشین پاسدار را نیز داشته است 

با رسیدن به سن ۱۸سالگی و در شرایط جوی آن زمان که استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی در فضای 

اینترنت می‌رفته که جایگاه تازه ای بین نسل جوان ایرانی پیدا کند٬ مجید فعالیت تحقیقاتی خود را پیرامون تاریخچهء یک قرن اخیرِ این ساز در ایران آغاز می‌کند و مجموعه ای از این مطالعات و تحقیقات در بهمن  هشتاد و چهار زمانیکه او ۲۰ ساله است در وب سایت "عود ایرانی" منتشر می شود

دو زبانه بودن وب سایت کمک می کند تا علاقمندان و نوازندگان این ساز از ملیت ها و سایر کشورها هم بتوانند با مجید در تماس قرار بگیرند واستقبال به نسبت چشمگیری از وب سایت داشته باشند. در داخل ایران هم با فراگیر شدن استفاده از اینترنت و بعد ها شبکه های اجتماعی چون فیسبوک٬ وب سایت عود ایرانی مخاطبان خاص خودش را پیدا می کند
از سال هفتاد و نه تا به حال جدا از فعالیت های تحقیقاتی و پژوهشی همچون جمع آوری عکس، فیلم، آلبومها و کتابهای منتشر شده با محوریت عود و بیوگرافی عودنوازان و عودسازان ایرانی که در مجموع نزدیک به چهار سال روز و شب زمان مجید را به خود اختصاص داده اند٬ مجید در نوازندگی عود هم فعال بوده است و با گروههایی چون خورشید، مهر و ارکستر مجلسی کامه راتا به رهبری کیوان میرهادی اجراهایی را در داخل یا خارج از ایران داشته است
تحصیل موسیقی برای مجید بیشتر در لابه لای تحقیقات شخصی اش بوده، اما با این حال دورهء کاردانی موسیقی را نیز در دانشگاه جامع علمی کاربردی گذرانده است. هرچند که آن دوره را از نظر سطح و کیفیت موسیقی چندان مطلوب نمی‌داند

تعصبی بر سبک خاصی از موسیقی ندارد و به موسیقی های پاپ، فیوژن، مینیمال و ... علاقه دارد. از دید او که نوازندهء عود است٬ به دلیل نبودن رپرتوآرهای مناسب برای عود در موسیقی ایرانی "هنوز موسیقی ایرانی نتوانسته است آن طور که شایسته است روی این ساز پیاده شود و به طور کل نوازندگان عود علاقه دارند که سبک های مختلف را با سازشان تجربه نمایند"

به همین دلایل است که وی در وب سایت عود ایرانی بخش عمده ای از فعالیتش را به جمع آوری تکنوازی ها و کتابهای منتشر شده از عود در داخل ایران اختصاص داده است

به کمک این وب سایت و همچنین فراخوان هایی که گاهاً درفیس بوک منتشر کرده است٬ هر از گاهی عودنوازان در گروه های کوچک ۵ تا ۱۰ نفره با مناسبت های مختلف گرد هم آمده اند. گاه برای دیدار با اساتید و گاه دوره همی های دوستانه و خودمانی تر دوستداران این ساز

مجید از کیوان میرهادی از نوازندگان بزرگ گیتار کلاسیک و رهبر ارکستر "کامه راتا" به عنوان کسی که در شکل گیری افکار هنری اش تاثیر به سزایی داشته یاد می‌کند

مجید یحیی نژاد فاصلهء زیادی بین عودنوازی  در ایران  بانوازندگی عودنوازان ترکیه و عربها  می بیند٬ با این حال فضای موسیقی ایران برای ساز عود را فضایی رو به رشد و پویا می داند و به گمان او واردات عودهایی از ترکیه و سوریه با قیمت و کیفیت نسبتاً مناسب طی سالهای آغازین دهه ۸۰ به بازار ساز در ایران 

 کمک بزرگی به علاقمندان نوازندگی عود داشته است و طبیعیست که هرچه نوازندهء خوب بیشتر باشد٬ آلبوم های بیشتری ضبط و منتشر می شوند و مردم هر روز بیشتر و بیشتر با این ساز ارتباط برقرار می نمایند. جالب اینجاست که به گفته مجید عود یکی از سازهای پر طرفداردر بین بانوان نیز تلقی می شود و استقبال بانوان جوان ایرانی از این ساز در سال های اخیر بسیار زیاد بوده است. 

هر چند در شرایطی که گرفتن مجوز برای اجرا یا انتشار آلبوم برای گروهها و نوازندگانی که می خواهند موسیقی شان شعر و کلام در بر داشته باشد با دشواریهایی روبروست ولیکن سرعت رشد و گسترش این ساز در جامعهء امروز ایران می تواند نوید دهندهء صبح روشنی برای فردای عود ایران باشد 

مجید یحیی نژاد بارها کوچه ها و خیابان های تهران را پیموده تا پای صحبت اهالی عود بنشیند و در کامل تر کردن این وب سایت از هیچ تلاشی فروگذار نبوده است. ثمرهء تمام این تلاشها را می توانیم امروز در وب سایت پژوهشی تحقیقاتی او یعنی "عود ایرانی" شاهد باشیم

مصاحبه سارا زواره ای با مجید یحیی نژاد٬ پژوهشگر موسیقی٬ نوازنده و گرد آورندهء تاریخ معاصر عود ایران

لینک وب سایت عود ایرانی 

www.iranianoud.com

آدرس پخش پادکست صدای لندن

به زودی پخش پادکست صدای لندن در این آدرس 

 https://soundcloud.com/sedaye-london-v-o-l

مصاحبه سارا زواره ای با فتانه شاهین ٬موسیقیدان٬ نوازنده و مدرس ساز چنگ

اهل شیراز است٬ خنیاگر و عاشق

با انقلاب ۵۷ مرغ مهاجری می شود و در کشور فرانسه تحصیلاتش را پی میگیرد. سال هایی را در دانشگاه سوربن به تحصیل زبان و ادبیات فرانسه سپری می کند .ایران را با ساز سنتور به خانه اش می برد.

دور از وطن سالهایی را بطور خودآموز سنتور فرامی گیرد. چند سالی راحسابداری تحصیل می کند و پس از سالیان به آغوش ایران باز می گردد.

 دربازگشت به وطن در امتحان ورودی دانشکدهء موسیقی پذیرفته می شود وخودآموز بودنش در امتحان نوازندگی داوران را شوکه می کند. به سفارش یکی از اساتید از حضور در دانشکده ی موسیقی صرف نظر می کند. و فراگیری تکمیلی سنتور و ردیف های موسیقی اصیل ایرانی  را با اساتید دیگری از جمله  استاد مجید کیانی ادامه می دهد. پس از مدتی به کشور فرانسه باز می گردد و پس از آن راهی کشور سوئیس می شود.

 پیش از انقلاب بیشتر فعالیت هایش در زمینهء تئاتر بوده و بارها موفق به دریافت جوایزی نیز شده است. در خانه برادری داشته علاقمند به موسیقی که کودکیشان را باهم باهمان سازهایی  که در خانه داشتند ٬از جمله ملودیکا و تنبک٬ به تقلید آثارموسیقایی که می شنیدند ٬می پرداخته اند.

بعدها که بزرگتر شده در سنین نوجوانی ٬ بطور جدی تری به تمبک نوازی وضربی خوانی پرداخته است .

آنچه می خوانید مصاحبه ام است با بانو فتانه شاهین ٬ موسیقی دان ٬ نوازنده و مدرس ساز چنگ

او که همیشه عاشق چنگ بوده ٬در سوئیس فرصتی می یابد تا به رویای بزرگش رنگ واقعیت بخشد و به قول خودش اوایل سال ۲۰۰۸ میلادی است که دل به دریا می زند و  با ثبت نام در کنسرواتوار زوریخ فراگیری چنگ را آغاز می کند.

با پایان دورهء تحصیلی اش در کنسرواتوار زوریخ ٬ راهش را در آکادمی موسیقی وپداگوژی سوئيس ادامه می دهد و در حال حاضر نیز دانشجوی آکادمی اِربا  در کشور ایتالیاست و به زودی مدرک چنگ نوازی اش را در بالاترین سطح نوازندگی اخذ خواهد کرد.

سالانه در سفری که برای امتحانات  نوازندگی اش راهی ایتالیا می شودگروهی از  شاگردان ایرانی اش  را با خو د به ایتالیا می برد تا در امتحانات نوازندگی شرکت نمایندو بتوانند در آینده وقتی به سن ۱۸ سالگی می رسند

دیپلم معتبری از نوازندگی هارپ در دست داشته باشند که در تمام کشورهای جهان قابل استفاده باشد.

در آکادمی موسیقی و پداگوژیکی است که با خانم نادیا  آشنا می شودو پس از آن در حالیکه هرماه برای فراگیری درسهایش از نادیا سفری به سوئیس داشته برای تنها نماندن مادرش به ایران نقل مکان می کند.

زنی است با باورهایی بسیار معنوی ٬اعتقادش برآن که اگر روءیایی که داری صادقانه باشد کائنات هم با تو همراه خواهند بود تمام آن رخدادهای خوب را بر سر راه زندگی اش آورده است. برایم تعریف می کند که چطورزمانیکه درسوئيس بوده روزی از کارخانه ای که سازندهء معتبری از ساز هارپ است با اوتماس می گیرند و برایش توضیح می دهند که شمارهء تماسش را به نوازنده ای ایتالیایی تبار که سفری به ایران داشته و در ایران هرچه گشته نتوانسته یک ساز  و حتی یک نوازندهء چنگ پیدا کند ٬ داده اند تا باهم آشنا شوند.

استادجوان ایتالیایی  با نام والنتینا مینرو که بسیار مشتاق است به ایران سفری دوباره داشته باشد همراه با فتانه شاهین که در آن زمان در آموزشگاه موسیقی پارس تهران تدریس داشته ٬عازم تهران می شود. به این ترتیب

مسترکلاسهای والنتینا برای هنرجویان ایرانی در آموزشگاه پارس تهران وهمچنین در شیراز در آموزشگاه خود خانم شاهین برگزار می گردند.

ساز چنگ که سالیان سال از فرهنگ موسیقی ایران حذف شده بود تولدی دوباره می یابد و به این ترتیب هنرجویان و دانشجویان موسیقی که حتی تا آن زمان هارپ را لمس نکرده بودند فرصتی می یابند تا از نزدیک چنگ را تجربه نمایند.

در ابتدای بازگشت مجدد به ایران با حضور والنتینا مینرو ۴ کنسرت برگزار می نماید با نام- شبی با هارپ - برای آشنایی هنرجویان با این ساز و پس ازآن هم بیشتر فعالیتش بر روی آموزش این ساز به هنرجویانی که بیشتر نوجوان و خردسال هستند متمرکز می شود.

بنا به گفتهء فتانه شاهین ساز هارپ که در حدود ۴۰۰ سال پیش به یکباره و به دلایلی نامعلوم از صحنهء موسیقی ایران حذف می شود و در دوران حکومت پهلوی نیز به صورت میهمان در موسیقی ایران حضور داشته از سه سال پیش دوباره درایران حضور پر رنگ می یابد. خانم شاهین که تمام مسئولیت زنده کردن دوبارهء این ساز در موسیقی ایران را به تنهایی بر دوش می گیرد بارها از سایر موسیقی دانان دست اندرکار و بسیاری از وارد کنندگان ساز درخواست همکاری می کند که با بی توجهی روبرو می شود .او مصمم به احیاء چنگ ایران٬ شخصا نمایندگی یکی از شرکت های تولید هارپ در دنیا را در ایران به عهده می گیرد و با اینکه این ساز گران قیمت بوده ٬موفق می شود برای استفادهء شاگردانش چندسری ساز را وارد ایران نماید. او اضافه می کند پیش از این به غیر از ساز شخصی خودش تنها دوساز در تالار وحدت موجود بود که در کنسرت ها از آن ها برای همراهی ارکستر استفاده می کرده اند.  با این وجود به دلیل نامناسب بودن  شرایط سازها هنگام اجرای کنسرت به رهبری خانم آقایی وی مجبور به انتقال ساز خودش به تالار می شود .

فتانه شاهین در حال حاضر در حدود۱۵۰  شاگرد از سرتاسر ایران دارد که برخی از آنها که پیشتر فارغ التحصیلان دانشکدهء موسیقی بوده اند و بعضا پیانیست هایی موفق ٬توانسته اند ظرف مدت کوتاهی در نوازندگی چنگ موفقیت چشمگیری داشته باشند و به این ترتیب آموزش این ساز را در برخی شهرستان های ایران از جمله شاهرخ در سمنان و مهدی در بوشهر به عهده گرفته اند. وی اضافه می کند که برای مثال سمنان گرچه به نسبت تهران شهر کوچکیست ولیکن از نظر موسیقی شهری غنی به حساب می آید و موسیقی دانان برجسته ای دارد.

بانو شاهین بسیار امیدوار است تا با پرورش شاگردانی از سراسر ایران ٬روزی را شاهد باشد که چنگ در تمام شهرستان ها تدریس شود.

پس از مدتی فتانه شاهین به سبب حجم بالای کار تدریس و سفرهای داخلی و خارجی اش موفق می شود تا نمایندگی کمپانی سازندهء هارپ  که با آن همکاری داشته است  را به یکی از دست اندکاران قدیمی و بنام وارد کنندهء سازهای خارجی به ایران به نام آقای اورنگ حمیدی واگذار کند و از این بابت بسیارخوش بین است که به زودی بتوانند همهء شاگردانش از داشتن ساز بهرمند شوند.در حال حاضر بیش از ۸۰ هارپ بزرگ و کوچک درخانه های ایران وجود دارد. او برایم می گوید که چطور عشق به این ساز باعث شده که دختری از

شاگردانش برای تهیه پول مورد نیاز برای خرید سازش طلاهایش را بفروشد .

فتانه شاهین که بازار کتاب ایران را خالی از حتی برگه ای نوشته در راستای آموزش چنگ می یابد تصمیم می گیرد تا در این راه قدمی بر دارد و چند سال پیش کتابی را ترجمه می نماید با نام من هارپ می نوازم اثر گابریل 

که از کتاب های مرجع دنیا به حساب می آید. وی هربار که سفری به سوئیس یا ایتالیا داشته هرچه کتاب ٬سی دی و دی وی دی مربوط به آموزش هارپ بوده را خریداری کرده وبا خود به ایران برده است. وامیدوار است تا بتواند به زودی همهء آنها را در اختیار هنرجویانش قراردهد.

نیز چند ماه پیش به کمک استودیوی نیما کامکاردر تهران آلبومی را با نام مستند هارپ ضبط نموده که شامل تک نوازی و دونوازی وی و شاگردانش است. کهاین آلبوم در مرحلهء مسترینگ می باشد.

اضافه می کند : نامش را مستند هارپ گذاشتم چرا که می خواستم مردم بدانند که این ساز چه ساز دشواریست.

از فتانه شاهین در رابطه با اجراها و کنسرت هایش پرسیدم و تا حدی از پاسخی که شنیدم شگفت زده شده و اشک در چشمانم حلقه زد.

برای زنان زندانی اجراهایی گذاشته است٬نیز بارها به بیمارستان های کودکانبیماری های خاص رفته و موسیقی را به آنها هدیه داده است. فتانه چنین می گوید : بسیاری از موسیقی دان ها بر این باورند که جای اجرای موسیقی

تالارهای بنام و بزرگ است و تا کسی نامش موسیقی دان شد باید در فلان تالار موسیقی اش را اجرا نماید. من شخصا آن عشق و لذتی را که از اجرای موسیقی در فضایی که دور آدم ها حصار کشیده شده  می برم و  می توانم باموسیقی ام حصارها را بشکنم و رابطی باشم بین آنها و زیبایی های جهان٬آن لذت را از استیج های بزرگی که خصوصا این روزها بیشتر در ایران موسیقی بررویشان سَمبَل می شودنمی برم .آرزویم این است که سازم را بردارم بروم کنار خیابان و برای مردم کوچه و خیابان بنوازم. آرزویم است که بروم درپرورشگاه و برای بچه ها بنوازم. وقتی می خواستم اجرایی نیم ساعته درزندان زنان بگذارم فقط شش -هفت ماه دوندگی داشتم اما دیدن آن چهره های مسخ شده وتاثیر طنین موسیقی بر آنها تمام خستگی ام را از تنم به در کرد.

با این حال در دورهء ۸ سالهء گذشته امکان اجرا در زندان زنان به هیچ رو ممکن نشد و حال امیدوارم که در دورهء آقای روحانی وضع بهتر باشد و بتوانیم اجراهایی هرچند کوچک برای زندانیان داشته باشیم.

 آرزویم است که باز هم رهبرانی چون آقای رهبری و سایرینی که از ایران رفته اند بازگردند و بتوانم با آنها اجراهایی داشته باشم ولیکن فضای کلی امروز اجراهای ارکسترال را در دستان افرادی می بینم  که بیشتر از دید منسودجو و فرصت طلب هستند و به جای آنکه موسیقی را برای موسیقی بخواهند موسیقی را برای خوشایندهای سیاسی اجرا می کنند آنهم از نوعی که من سَمبل کردن می خوانمش .

از او در رابطه با همکاری اش با سایر اهالی موسیقی ایران می پرسم.

برایم می گوید که پیشنهادهای همکاری بسیاری از جانب بزرگان موسیقی داشته است ٬چه از سوی موسیقی دانان ایرانی داخل کشور و چه خارج از کشور ٬ با این حال ترجیحش این است که تنها در آثاری همکاری کند که قطعات مشخص باشند و تنها از او بخواهند در امر نوازندگی همکاری داشته باشد نه آنکه برود رپرتوآرهای مناسب برای همکاری را هم خودش پیدا کند. در سال گذشته به همراه  شهداد روحانی اجرایی در برج میلاد داشته ونیز قرار است به زودی با خانم شهرزاد سوداگر همکاری داشته باشد.

 با آقای داریوش طلایی ملاقاتی داشته و از وی خواسته تا به کمک ایشان ازدانش اش در زمینه ء ردیف های موسیقی ایرانی در قطعاتی که با هارپ می نوازد استفاده نماید. و به این ترتیب قرار است که به زودی در دانشگاه تهران  اجرایی داشته باشد.

فتانه شاهین اشاره دارد بر آنکه تمام راه را یک تنه پیموده است .بارها با هزینهء شخصی اش ساز خریده و و در آموزشگاه پارس هم ساز خودش را برای تعلیم هنرجویانش قرار داده. برای او که روزانه بین ۱۰ تا ۱۲ ساعت فعالیتشمربوط به چنگ می باشد از نوشتن و خواندن و تمرین و تدریس ٬ انجام تمام کارها یکه و تنها و بدون هیچ تشویق و کمکی باعث می شود که به زبان بیاورد که در کشوری چون ایران افرادی مانند او که با این همه انرژی و شوق و ایمان کار می کنند٬ این فضا فرساینده است و تنها دلیلی که او را مصمم نگاه داشته دیدن رشدشاگردانیست که روزی جایگاه نوازدنگی چنگ ایران را درجهان تغییر خواهند داد.

نیز با آغاز بهار ۹۳ آموزشگاه خانم فتانه شاهین در شهر شیراز فعالیتش را دوباره آغاز خواهد کرد و نیزشاگردانی که تا کنون تحت آموزش وی بوده اند سپتامبر ۲۰۱۴ میلادی برای شرکت در آزمون های نوازندگی هارپ ٬همراه وی عازم ایتالیا خواهند شد. این در حالیست که وی شخصا باید در امتحانات آکادمی اربا و نیز امتحاناتی که برای آکادمی سلطنتی انگلستان پیش رو دارد آماده گردد. با پایان دو دوره از امتحانات اش وی موفق به دریافت بالاترین مدرک  نوازندگی هارپ در سطح بین المللی ٬خواهد شد.

مصاحبه سارا زواره ای با فتانه شاهین ٬موسیقیدان ٬نوازنده و مدرس ساز چنگ 

لینک صفحه فیس بوک فتانه شاهین برای ارتباط با ایشان

https://www.facebook.com/fattaneh.shahin